Օդում թվեր են կրակում. «Խաղաղության խաչմերուկ»-ը ֆինանսական նախահաշվարկ չունի

Հայաստանի իշխանությունները տևական ժամանակ է, ինչ խոսում են տարածաշրջանային հաղորդակցությունների ուղիների ապաշրջափակման մտադրությունների մասին, որը վերջին շրջանում վերածվել է ծրագրի՝ «Խաղաղության խաչմերուկ» անվանմամբ։ Այս գործընթացի մասն են կազմում նաև Հայաստանից դեպի Թուրքիա և Ադրբեջան նախկինում գոյություն ունեցած երկաթգծերի վերականգնումը, որի շուրջ հայկական կողմը փորձում է համաձայնության հասնել հարևան երկրների հետ, սակայն՝ դեռևս անադրյունք։

Հատկանշական է, որ ներկայումս «Խաղաղության խաչմերուկ» ծրագրի ընդհանուր արժեքը գնահատվում է 400-500 մլն դոլար, մինչդեռ երկու տարի առաջ այն գրեթե կրկնակի թանկ էր՝ 800 մլն դոլար։ Հայաստանից դեպի Ադրբեջան և Թուրքիա երկաթուղու վերականգնման նախագծերի արժեքի կտրուկ էժանացումը տարօրինակ է թվում նաև դոլարի արժեզրկման համատեքստում, ինչը ենթադրում էր, որ այն պետք է բարձրանար, կամ նույնը մնար։

Oragir.News-ի հետ զրույցում ՀՅԴ Բյուրոյի տնտեսական հետազոտությունների գրասենյակի պատասխանատու, տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանը ընդգծեց, որ դրանք ամբողջին օդի մեջ հնչեցվող թվեր են, քանի որ մինչև այս պահը ոչ մի նախագծային հաշվարկ չի իրականացվել։ Նա հիշեցրեց, որ նույն տրամաբանությամբ Հյուսիս-հարավ ճանապարհի կառուցման համար ժամանակին ասում էին, որ 1 միլիարդ դոլար է անհրաժեշտ, իսկ հիմա փաստացի արդեն 2.5-3 միլիարդ դոլարի մասին են խոսում։

«Օդի մեջ թվեր են ասում, որոնցում որևէ հաշվարկ չկա։ Այսինքն որևէ նախագծային ընկերության չեն պատվիրել հաշվարկ իրականացնել ու գնահատել, նման փաստաթուղթ չկա»,- ասաց նա։

Հարցին, թե հնարավոր համարո՞ւմ է արժեքի էժանացումը պայմանավորված լինի այն հանգամանքով, որ կառավարությունը որևէ տեղից ֆինանսավորում ստացած լինի, սակայն փորձի թաքցնել հանրությունից՝ մեր զրուցակիցը պատասխանեց, որ առաջին հերթին անհրաժեշտ է գումարի չափը հասկանալ, իսկ հետո պարզել՝ ՀՀ-ն կարո՞ղ է այդ ծախսի տակ մտնել, թե ոչ։ Նա նշեց, որ եթե խոսքը մի քանի միլիարդ դոլարի մասին է, ապա Հայաստանն այդքան ֆինանս չունի, ուստի պետք է դոնորներ և ֆինանսական տարբեր կազմակերպություններ գտնի, որոնք կֆինանսավորեն այդ ծրագիրը։

Սուրեն Պարսյանն ուշադրություն հրավիրեց այն բանին, որ մեկուկես ամիս կվերագործարկվի Աշտարա-Ռեստ երկաթգիծը, որն ադրբեջանական երկաթգիծը կկապի իրանականի հետ, որի արդյունքում հյուսիս-հարավ բեռնափոխադրումները կսկսեն։ «Այսինքն բեռները կարող են իրանական նավահանգստից անցնեն Ադրբեջան, հետո՝ Վրաստան և Եվրոպա, կամ, օրինակ Ռուսաստան։ Այս պայմաններում հայկական երկաթուղին մրցակցային տեսանկյունից թուլանում է, և այդ պրոյեկտում գումար ներդնողների հետաքրքրությունը և պրոյեկտի գրավչությունը նվազում է»,- կարծում է նա։

Տնտեսագետի համոզմամբ՝ անհրաժեշտ է ոչ միայն զուտ գումարին նայել, այլ նաև դիտարկել տարածաշրջանային ենթակառուցվածքների քարտեզը, որն այս պահին զարգանում է՝ անկախ մեր կամքից. «Մենք խոսում ենք, որ կկառուցենք, իսկ Ադրբեջանն ավարտում է արդեն։ Հիմա կառուցելուց հետո Ադրբեջանի հետ մրցակցելը և ներդրումներ ներգրավելն ավելի է դժվարանում»։

Ինչ վերաբերում է նախորդ տարիների համեմատ դոլարի փոխարժեքի նվազմանը, Սուրեն Պարսյանը շեշտում է, որ նման ենթակառուցվածքային հաշվարկներն իրականացվում են ոչ թե դրամի փոխարժեքով, այլ դոլարով։ Նա նշեց, որ Հայաստանն իր տարածքում երկաթգիծը պետք է վերականգնի միայն Մեղրու հատվածում և մասամբ Իջևան-Ղազախ գիծը, քանի որ մնացած մասը նորմալ վիճակում է, իսկ Ադրբեջանը՝ Մեղրի-Հորադիզ հատվածը, հայտնի չէ նաև, թե ինչ վիճակում է գտնվում Նախիջևանով անցնող երկաթուղին։

«Ուստի ամբողջ պրոյեկտի արժեքը հաշվարկելու համար պետք է գնային և տեսնեին, թե ինչ վիճակում է Նախիջևանի երկաթգիծը, Թուրքիայի հատվածը և այլն։ Այսինքն իրենք օդի մեջ թվեր են հայտարարում։ Սովորաբար նման տարածաշրջանային երկաթգծերի վերականգնման նախագիծն իրականացնում է համատեղ ստեղծված մի ընկերություն, կամ կողմերը վարձում են որևէ միջազգային ընկերության, որը շրջում է տարածաշրջանային բոլոր երկրներով և գնահատում է, թե որքան գումար է անհրաժեշտ վերականգնելու համար»,- նշեց նա։

Սուրեն Պարսյանը հավելեց, որ հնարավոր չէ վերականգնել միայն հայկական հատվածը, սակայն չվերականգնել թուրքական, ադրբեջանական, կամ իրականական հատվածները։ Նրա խոսքով՝ հակառակ պարագայում այս նախագիծը պարզապես չի աշխատի։ «Իրենք պարզապես սիրողական հայտարարություններ են անում՝ հանրության մոտ դրական սպասումներ առաջացնելու համար։ Այդ թվերում որևէ հաշվարկ չկա, օդում թվեր են կրակում»,- եզրափակեց նա։

Դավիթ Գույումջյան