Փաշինյանի հակակոռուպցիոն բլեֆը. 47 միավորը` ձախողված բարեփոխումների ցուցանիշ

Transparency International-ի օրեր առաջ հրապարակած Կոռուպցիայի ընկալման ինդեքսում (ԿԸԻ) Հայաստանի ցուցանիշը 2024 թվականին 47 միավոր է, որով 180 երկրների շարքում դասվել է 63-րդ տեղում։ Ինդեքսը կոռուպցիայի մակարդակը գնահատում է պետական հատվածում, և որքան ցածր է երկրի միավորը, այնքան ավելի մեծ է կոռուպցիայի առկայության մասին հանրային ընկալումը։


Համեմատելով նախորդ տարիների հետ՝ նկատվում է, որ Հայաստանի ցուցանիշը վերջին տարիներին չի փոխվել, էական բարելավումներ գրանցված չեն։ 2023 թվականին Հայաստանն ուներ 46 միավոր և զբաղեցնում էր մոտավորապես նույն դիրքը։ Սա վկայում է այն մասին, որ կոռուպցիայի դեմ պայքարում առկա է լճացման միտում:

Համեմատելով հարևան երկրների հետ, երևում է, որ 2025 թվականի ԿԸԻ-ի տվյալներով Հայաստանը դեռևս զիջում է Վրաստանին, սակայն, բնականաբար, գերազանցում է Ադրբեջանին։

• Վրաստան - 53 միավոր, 49-րդ տեղ։
Վրաստանը շարունակում է կոռուպցիայի դեմ պայքարում առաջատար դիրք զբաղեցնել տարածաշրջանում։ Տարիների ընթացքում Վրաստանը պահպանել է իր ցուցանիշները և ունի համեմատաբար կայուն դիրք ինդեքսում։

• Ադրբեջան – 22 միավոր, 154-րդ տեղ։
Ադրբեջանը դեռևս դասվում է աշխարհի այն երկրների շարքին, որտեղ կոռուպցիան լուրջ և համակարգային խնդիր է։

Հայաստանում կոռուպցիայի ընկալման հիմնական խնդիրները վերջին տարիներին քիչ են փոխվել։ Դրանք ներառում են՝
• Համակարգային կոռուպցիա որոշ պետական կառույցներում,
• Իշխանության և բիզնեսի սերտաճում,
• Դատական համակարգի անարդյունավետություն և կոռուպցիոն ռիսկեր,
• Պետական գնումներում թափանցիկության պակաս։

Չնայած որոշ բարեփոխումներին, այս խնդիրները շարունակում են խոչընդոտել պետական կառավարման համակարգի արդյունավետությանը։ Հատկապես ուշադրության կենտրոնում են արդարադատության ոլորտի բարեփոխումները, որոնք շատ դեպքերում չեն հասցնում սպասելիքներն արդարացնել։

2018-2019 թվականները ՀՀ-ի համար համարվում են որպես կոռուպցիայի դեմ պայքարի ակտիվ շրջան։ 2018 թվականի Թավշյա հեղափոխությունից հետո իշխանությունները հայտարարեցին կոռուպցիայի դեմ պայքարի նոր օրակարգի մասին։ Սակայն 2020-2022 թվականներին տեսանելի դարձան այդ բարեփոխումների սահմանափակումները։ Կոռուպցիայի դեմ պայքարի գործընթացները դանդաղեցին, և համակարգային խնդիրները նորից սկսեցին ի հայտ գալ։

2023 թվականից սկսած՝ իշխանությունները հայտարարել են նոր քայլեր, այդ թվում՝
• Պետական ծառայությունում թափանցիկության մեծացում,
• Դատաիրավական բարեփոխումներ,
• Հակակոռուպցիոն նոր կառույցների ձևավորում,

Սակայն այս քայլերը ազդեցություն չեն ունեցել Կոռուպցիայի ընկալման ինդեքսի վրա։

Transparency International-ի հրապարակած տվյալները նաև ներառում են անցնող տարվա կոռուպցիայի դեմ պայքարի հիմնական գնահատականները։ Դրանցից կարելի է առանձնացնել հետևյալը․

1. Հակակոռուպցիոն քաղաքականության բացերը։ Չնայած բազմաթիվ խոստումներին, կոռուպցիայի դեմ պայքարը հաճախ իրականացվում է ընտրովի ձևով, և որոշ գործեր մնում են անավարտ։
2. Դատական համակարգի չլուծված խնդիրները։ Բարեփոխումները դանդաղ են և հաճախ հակասական։ Դատավորների նշանակման և պաշտոնանկությունների գործընթացում դեռ կան կոռուպցիոն ռիսկեր։
3. Քաղաքացիական վերահսկողության պակասը։ Քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունները քիչ են ներգրավված պետական կառավարման վերահսկողության գործընթացում, ինչը թույլ է տալիս որոշ խնդիրներ անտեսել։

Այսպիսով, Transparency International-ի զեկույցը երևակում է, որ ՔՊ-ական իշխանությունը կոռուպցիայի դեմ պայքարում էական առաջընթաց չունի, լճացման վիճակում է, որին, ենթադրաբար, կարող է հաջորդել համակարգային կոռուպցիայի խորացումը:

Ք.Ս.